Toespraak voor Klaas Knot

“Zeer geachte heer Knot,

Het is ons een eer dat u uw feestelijke wetenschappelijke conferentie heeft verlaten om ons cadeau aan de Nederlandsche Bank in ontvangst te nemen. Van harte gefeliciteerd met uw 200-jarig bestaan. Wij overhandigen u graag het Paleis voor Volksvlijt, dat de grond heiligde waarop uw bank is gebouwd. Een groter contrast tussen het Paleis en uw Bank is amper denkbaar, zowel in zijn architectuur, zijn doel als zijn invulling.

We begonnen vanmiddag bij de havenmond van Amsterdam, dat na het mirakel zich ontwikkelde tot een belangrijke handelsstad, waar tolerantie voor immigranten een doorslaggevende factor was om te komen tot grote voorspoed. Er was vandaag muziek uit Suriname, uit Turkije, kruidnagel uit Indië, haring, Joodse muziek uit Marokko, er was zeemansgezang en de klokken hebben geluid. Aan bod kwam hoe de eerste dag van de aandelenhandel van de VOC eruit heeft gezien. Het perspectief van de enorme winsten en de grote afstanden waarover werd gehandeld hebben het begrip van medemenselijkheid ver opgerekt – denk aan het lot van de matrozen, en later aan de slavenhandel en het kolonialisme. Stellen de excessen die in den vreemde hebben plaatsgevonden de regels van de kleine samenleving hier per se in een kwaad daglicht? We verafschuwen de wreedheden en bewonderen de vrijzinnigheid in de stad. De grootst mogelijke intellectuele vrijheid was hier te vinden, de grootste kunst werd hier gemaakt.
We hebben de betoverende diversiteit van de stad gevierd. Het Paleis voor Volksvlijt reed met ons mee en werd erin ondergedompeld.

We droegen vandaag ook drie symbolen mee van geld, die we hierbij een plaats geven in ons Paleis: een baar goud, symbool van hebzucht en van de grootste waardevastheid. Een tulpenbol en een aandeel van het Paleis voor Volksvlijt, symbolen van de hoop op winst, de zucht naar exotische schoonheid en van de gezamenlijke financiering van een gedeeld ideaal.

(DE ‘GOUDSTAVEN’ WORDEN UIT DE KAR GEHAALD, DE DRIE SYMBOLEN VAN GELD OP DE BLAUWE KUSSENTJES WORDEN ERVOOR IN DE PLAATS GELEGD)

U heeft niet de gemakkelijkste tijd achter de rug, de Bank heeft in de moeilijke economische ontwikkelingen van de laatste jaren ook klappen moeten incasseren.
Europa en de euro hebben het belang van uw bank verminderd. Is dat reden voor verdriet of voor vreugde? Zou Dirck van Os voor de euro zijn geweest? En Samuel Sarphati?
Wat het antwoord ook zijn mag, we willen u op deze feestelijke dag graag dit symbool overhandigen van optimistische daadkracht, van een droomachtige verknochtheid van economische en artistieke activiteit, van nut en verbeelding.

Beschouw onze wandeling als een pleidooi om achterom te zien of er in onze geschiedenis inspiratie te vinden is voor nieuwe oplossingen voor de vragen van vandaag. Ik citeer graag Russell Shorto, die in zijn geweldige boek over Amsterdam zei:
“Ik denk dat we de positie van de Nederlanders, van Amsterdam in het bijzonder, als spiegel kunnen zien voor de westerse wereld. We zijn nu allemaal zo stom om in een soort moeras te wonen: we hebben natuurlijke hulpbronnen opgemaakt, het milieu vergiftigd, we vieren het individualisme maar hebben samenwerking dodelijk nodig. We willen persoonlijke vrijheid, maar moeten samen leven. Misschien is individualisme, als een theorie en als een ideaal, verbonden met extreme omstandigheden en de noodzaak tot saamhorigheid.”

(HET BUURTKOOR BARST IN ZINGEN UIT: POEN VAN WIM SONNEVELD)

Na onze toespraak sprak Directeur Klaas Knot zijn waardering uit; hij gaf aan dat vrijheid in gebondenheid ook voor De Nederlandsche Bank geldt; dat ook De Nederlandsche Bank weliswaar handelsvrijheid heeft, maar tegelijk afhankelijk is van de andere actoren in het speelveld. Hij reed hoogstpersoonlijk het Paleis voor Volksvlijt naar de plek waar het hoort.